Duitsland is strenger geworden voor asielzoekers van wie de asielaanvraag is afgewezen en voor degenen die daar terecht zijn. Het toegenomen aantal asielzoekers dat wordt teruggestuurd naar het land van herkomst dat als veilig wordt beschouwd, lijkt in overeenstemming te zijn met het standpunt van de EU over deze kwestie. In sommige delen van het land lijkt verplicht werk een oplossing te zijn die goed is voor de staat en voor degenen die onder deze beslissingen vallen.
Na de invoering van verschillende wetten met betrekking tot asielzoekers en degenen die in Duitsland mogen blijven, zijn er ook nieuwe projecten en initiatieven ontstaan in verschillende delen van het land. Hieronder vallen integratiemaatregelen en strikte plannen om mensen wier asielaanvraag door de autoriteiten is afgewezen, uit te zetten.
Brandenburg wijst de weg
Volgens berichtgeving van het Duitse dagblad Süddeutsche Zeitung ziet het vertrekcentrum van de Centrale Vreemdelingendienst op de luchthaven BER een toename van het aantal vluchtelingen dat op het programma staat om vanuit Brandenburg te worden uitgezet. 396 personen zouden na binnenkomst in de EU in de eerste helft van 2024 worden teruggevlogen naar hun land van herkomst of naar het land waar ze voor het eerst asiel hadden aangevraagd. In antwoord op een verzoek van Tina Fischer, lid van het SPD-deelstaatparlement, maakte het ministerie van Binnenlandse Zaken in Potsdam dit bekend. In de eerste helft van 2023 konden slechts 168 mensen tijdelijk onderdak vinden bij het verzamelpunt. In de tweede helft van het jaar steeg dit aantal naar 231.
Omdat ze Duitsland waren binnengekomen vanuit een veilig derde land of al asiel hadden aangevraagd in een ander EU-land, voldeden de vluchtelingen die vanuit Brandenburg zouden vertrekken niet aan de vereisten voor een Duitse asielprocedure. Andere vluchtelingen moesten vertrekken nadat hun asielaanvraag was afgewezen, zodat ze ofwel geen verblijfsrecht hadden ofwel in uitreisbewaring zaten. Degenen die in uitreisbewaring zaten, zouden het land vrijwillig mogen verlaten, zo garandeerde het ministerie van Binnenlandse Zaken. Eind juni van dit jaar waren er volgens de informatie vijf chartervluchten, tegenover elf het jaar daarvoor.
Vereiste om te werken: Wederzijds voordeel
In het district Saale-Orla moeten asielzoekers sinds begin dit jaar werken. Delen van de regering van de deelstaat Thüringen hadden scherpe kritiek op de situatie. Vanuit het oogpunt van de autoriteiten is de maatregel succesvol gebleken, maar verschillende mensen hebben het district ook verlaten – of zijn ondergedoken.
Vluchtelingen zijn sinds begin dit jaar verplicht om in dit district te werken. Ze moeten worden opgeroepen voor liefdadigheidsactiviteiten en krijgen 80 eurocent per uur bovenop hun sociale uitkeringen. De achtergrond is de Wet Uitkeringen Asielzoekers. De invoering van de maatregel leidde tot landelijke reacties. Er was duidelijke kritiek van vluchtelingenvertegenwoordigers en vertegenwoordigers van de regeringscoalitie Rood-Rood-Groen (Linke-SPD-Greens) in Erfurt.
Aan het begin van de verplichte arbeid werkten de meeste mensen nog binnen de officiële voorzieningen, zei het districtskantoor. Dat was makkelijker te organiseren. Ze maaiden onder andere het gras of maakten de gemeenschappelijke ruimtes schoon. Sinds het voorjaar worden steeds meer mensen extern ingezet, bijvoorbeeld bij sportclubs, steden en gemeenten. “In bijna alle gevallen gaat het om werk dat anders bij gebrek aan personeel zou blijven liggen of pas veel later zou worden uitgevoerd.”
Districtsbestuurder Götz Ulrich (CDU) van het district Burgenland in Saksen-Anhalt – waar deze structuur ook werd getest – beoordeelde het project ook positief. Het gaat in ieder geval minder om het werk dat gedaan wordt en meer om de integratie van migranten. Hij ziet de werkopdrachten als doorleefde integratie. Het gaat altijd om “het structureren van het dagelijks leven van mensen”.
“Wie gedwongen wordt om maandenlang te wachten en niets te doen in het eerste opvangcentrum en daarna in gedeelde accommodatie, verliest vaardigheden die nodig zijn om werk te aanvaarden waarvoor sociale bijdragen moeten worden betaald. Dat weten we van (Duitse) langdurig werklozen in het burgergeld”, legt Ulrich uit aan de Duitse krant Welt. Volgens hem bereidt liefdadigheidswerk mensen dus indirect voor op later, belastbaar werk.