Na jaren van vertragingen wordt eindelijk verwacht dat een door de EU gefinancierd zoek- en reddingscentrum (SAR) in Libië zal openen. Het Libische Maritieme Reddingscoördinatiecentrum (MRCC), dat aanvankelijk werd verwacht als onderdeel van een project dat in 2017 begon, zal “binnenkort” volledig operationeel zijn, volgens EUobserver. Een woordvoerder van de Europese Commissie (EC) wordt op de website geciteerd met de uitspraak dat “de mobiele MRCC binnenkort volledig operationeel zal zijn,” en karakteriseert de ontwikkeling als “een nieuwe stap in de externalisering van migratie.”
De schokkende aankondiging komt nadat de Europese Rekenkamer in september een rapport heeft uitgebracht dat uiterst kritisch was over de voortdurende vertragingen in de lancering van het MRCC, inclusief de training van de Libische kustwacht. De verschillende SAR-organisaties die werken in de Centrale Middellandse Zee en vaak de gewelddadige methoden van Libische kustwachtbeambten veroordelen tegen personen die proberen Europa te bereiken in kleine boten, zullen het ook waarschijnlijk niet steunen.
Tijdens een persconferentie in juli meldde de chef van de Libische Kustwacht (LCG) dat zijn bemanningen in 2024 al meer dan 9.300 mensen uit de Middellandse Zee hebben gered.
Masoud Abdul Samad preesde de professionaliteit van het team en verklaarde dat het zijn verantwoordelijkheden zal uitvoeren vanuit het nieuw gebouwde, door de EU gefinancierde Maritieme Reddingscoördinatiecentrum van Libië nadat het in oktober opent.
Noch de videobeelden van de LCG die een rubberboot in de Middellandse Zee aanvalt met tientallen mensen aan boord, noch de gemaskerde gewapende mannen die een recente reddingsoperatie van een NGO voor de kust van Libië stopten, werden genoemd. Er werd ook geen melding gemaakt van het wijdverspreide en goed gedocumenteerde geweld en de moorden die plaatsvinden in Libische detentiecentra voor migranten.
Bovendien was het een onderdeel van een groter plan om middelen van de EU te verkrijgen in ruil voor het dienen als haar grenswacht over de oceaan. Samad’s toespraak werd gehouden de dag nadat Abdul Hamid Dbeibah, de premier van Libië, Europa had opgeroepen om de hulp te vergroten om te voorkomen dat mensen via Libië naar Europa proberen te komen. Hij adviseerde staten om hun Noord-Afrikaanse bondgenoten te helpen hun grenzen te beveiligen omdat ze een “morele verantwoordelijkheid” hadden tegenover migranten en vluchtelingen.
Waakhonden en mensenrechtenorganisaties zijn het erover eens dat Europa een morele verplichting heeft om vluchtelingen en migranten te helpen. Echter, zij beweren dat het versterken van de steun voor organisaties zoals de LCG eigenlijk tegen die plicht ingaat in plaats van ervoor. Ondanks deze zorgen lijken Europa en Libië vastbesloten om hun inspanningen voort te zetten, zoals blijkt uit de aanstaande opening van het coördinatiecentrum voor reddingsoperaties.
Het Maritiem Reddingscoördinatiecentrum: Wat is het?
De Internationale Maritieme Organisatie (IMO) hield in 2018 trainingen als onderdeel van de eerste aankondiging in 2017 van het plan om een Maritiem Reddingscoördinatiecentrum (MRCC) in Libië op te richten. In 2018 speelde het centrum een cruciale rol in de succesvolle aanvraag van Libië om een eigen SAR-gebied voor de kust te creëren. Bij default waren de Italiaanse maritieme autoriteiten eerder verantwoordelijk voor het grote gebied.
Het coördinatiecentrum voor reddingsoperaties zou de capaciteit van Libië verbeteren om migranten op zee te onderscheppen, vertelde de toenmalige Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Marco Minniti in juli 2017 aan het Italiaanse parlement. Tegen die tijd verklaarde hij: “Het doel is om dit tegen het einde van het jaar te bereiken, of uiterlijk aan het begin van het volgende jaar.”
Het centrum is zeven jaar later nog steeds niet open. Het lijkt er echter op dat het misschien pas de volgende maand open gaat voor zaken. De opening van het centrum vertegenwoordigt een versterking van de EU’s afhankelijkheid van Libië als handhaver, hoewel het mogelijk geen grote impact zal hebben op de dynamiek van SAR-operaties in de Middellandse Zee.
Momenteel beantwoordt de LCG nauwelijks verzoeken van NGO-schepen en geeft het niet veel van de noodoproepen die het ontvangt door aan naburige schepen.
Rechtenorganisaties beweren dat de EU heeft besloten een systeem van uitbuiting en misbruik op zee en in detentiecentra te steunen, waarbij de Libische Kustwacht een sleutelrol speelt, in naam van het stoppen van migratie. Ze maken zich zorgen dat het MRCC dat systeem alleen maar sterker zal maken en de dominantie van de Libische Kustwacht verder zal verstevigen.
Valeria Taurino, algemeen directeur van SOS Méditerranée Italië, verklaarde dat de oprichting van het MRCC politieke repercussies zou hebben met betrekking tot de legitimiteit van de Libische Kustwacht.
Taurino erkende echter dat ze niet dacht dat er veel zou veranderen op de grond. “Ik denk eerlijk gezegd niet dat het iets zal veranderen op het niveau van operationele impact,” zei ze. Zal de Italiaanse regering zich minder verantwoordelijk voelen voor het redden van levens? Ik hoop van niet.
Onopgeloste Noodsituaties
Toen in juli werd gevraagd of het MRCC de capaciteit van de kustwacht om op hulpverzoeken te reageren zal vergroten, gaven Libische functionarissen ontwijkende antwoorden. Het is algemeen bekend dat de LCG nauwelijks ooit reageert op verzoeken van NGO-schepen en veel van de noodoproepen die ze ontvangt niet doorstuurt naar andere schepen in de buurt.
Libië moet niet vertrouwd worden met kwetsbare migranten, volgens bevestiging van de rechtbank. Drie jaar geleden kreeg een Italiaanse kapitein een gevangenisstraf van een jaar voor het overdragen van geredde passagiers aan de Libische autoriteiten tijdens de burgeroorlog die nog steeds woedde in dat land. In 2018 redde het onder Italiaanse vlag varende bevoorradingsschip Asso 28 101 levens in de buurt van een olie- en gasplatform in Libische wateren. Het schip had de Italiaanse autoriteiten moeten waarschuwen omdat het Italiaans was en onder Italiaanse jurisdictie opereerde.
Echter, er werd geen officieel reddingscentrum door de kapitein gecontacteerd. In plaats daarvan keerde hij terug naar Libië met de geredde personen, waaronder een zwangere vrouw en vijf kinderen. Een Italiaanse rechtbank heeft hem schuldig bevonden aan het op eigen initiatief achterlaten van kwetsbare mensen.
As shocking as it is, this isn’t new. Just yesterday, Libyan militias of the so-called Libyan coastguard brutally pulled back approx. 60 people to horrific conditions in Libya. Together with the MARIDIVE vessel they are responsible for this crime. pic.twitter.com/ptx8mXm0mL
— Sea-Watch International (@seawatch_intl) June 19, 2024
Verhoogde Financiering en Grensbeveiliging
De langverwachte MRCC is slechts een klein deel van de hulp die Italië en de EU de afgelopen tien jaar aan Libië hebben gegeven. Het €1,8 miljard noodtrustfonds (EUTF) voor Afrika, dat in november 2015 werd opgericht, heeft een groot deel van die hulp verstrekt. De voorzitter van de Europese Commissie destijds, Jean-Claude Juncker, verklaarde dat het fonds zou omgaan met “de oorzaken van onregelmatige migratie.”
Het gebruik van de Africa EUTF in Libië is bekritiseerd in een recent rapport van de Europese Rekenkamer. (ECA). Over het algemeen concentreerde de EUTF zich volgens het rapport, dat in september werd uitgebracht, niet “voldoende op prioriteiten om de oorzaken van instabiliteit, irreguliere migratie en ontheemding op het Afrikaanse continent aan te pakken.”
Een gebrek aan het vaststellen van “formele procedures voor het rapporteren, registreren en opvolgen van vermeende mensenrechtenschendingen in verband met door de EU gefinancierde projecten” was een ander punt van kritiek dat aan de Europese Commissie werd gericht. (EC). Wat betreft Libië in het bijzonder ontdekte de ECA dat fondsen waren gebruikt voor infrastructuurprojecten, zoals de aanleg van een boulevard langs de zee, ondanks het verklaarde doel van de EUTF om de onderliggende oorzaken van instabiliteit, gedwongen verplaatsing en irreguliere migratie aan te pakken en bij te dragen aan verbeterd migratiebeheer. Bovendien werd gesteld dat er geen bewijs was dat de Libische Kustwacht de mensenrechtentraining had gekregen die van hen werd vereist als onderdeel van de EU-hulp en dat het Libische Maritieme Reddingscoördinatiecentrum nog steeds niet operationeel was, zelfs niet na het ontvangen van door de EU gefinancierde apparatuur in december 2021. Volgens de auditors “hebben we geen formeel bewijs gezien over de reikwijdte en inhoud van deze cursussen.”
Italië heeft sinds 2017 €42 miljoen bijgedragen aan de “grens- en migratiebeheer” van Libië, en de EU heeft €16,8 miljoen uit eigen middelen bijgedragen. Het versterken van de capaciteit van de relevante Libische autoriteiten op het gebied van grens- en migratiemanagement, inclusief grenscontrole en surveillance, het aanpakken van mensenhandel en smokkel, en zoek- en reddingsoperaties op zee en in de woestijn is het doel van het Italië-Libië-project.
De Italiaanse regering heeft ten minste 12 schepen geleverd of gerenoveerd voor de Libische Kustwacht als gevolg van bilaterale overeenkomsten tussen Italië en Libië en het door de EU gefinancierde migratiebeheerproject. Begin 2023 gaf Italië €8 miljoen uit hetzelfde fonds om Libië een ander patrouilleboot te geven.
Meer dan 50.000 mensen hebben in 2024 alleen al per boot Italië bereikt, waardoor de route vanuit Libië een van de meest gebruikte zee-migratieroutes in de Middellandse Zee is. Om de immigratie tegen te gaan, heeft de Italiaanse regering opzettelijk asielzoekers uit het land- en zeegebied van het land verdreven.
Maar na succesvolle nationale rechtszaken van NGO’s en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens die het veroordeelden, heeft Italië de praktijk verlaten. In plaats daarvan passen de Italiaanse autoriteiten nu een ingewikkeld stel maatregelen toe om immigranten af te schrikken – van het helpen van Libië om hen te onderscheppen tot het belemmeren van zoek- en reddingsoperaties van humanitaire NGO’s.
Getuigen meldden dat ze een van die boten in maart van dit jaar zagen, toen volgens het Italiaanse tijdschrift Nigrizia minstens één persoon verdronk. De Libische Kustwacht zou zijn aangekomen en schoten in het water hebben gelost tijdens een reddingsoperatie uitgevoerd door de Duitse niet-gouvernementele organisatie SOS Humanity. Volgens berichten hebben ze ook risicovolle manoeuvres uitgevoerd die resulteerden in ten minste één dodelijk slachtoffer en meerdere mensen die in zee vielen.
Brussel heeft de Libische Kustwacht blijven steunen ondanks het voorval en talloze andere zoals het.
