De laatste tijd is er sprake van een zeer gecompliceerde situatie in de Midden-Afrikaanse Sahel-regio, die doet denken aan de Arabische lente, zij het gelukkig in ieder geval op een minder gewelddadige manier. Elke dag vinden er grote politieke veranderingen plaats in meer landen. Het wordt een uitdaging om het aantal staatsgrepen te tellen dat de afgelopen jaren in de Sahel-regio heeft plaatsgevonden.
Terwijl militaire junta’s de macht overnemen in sommige landen in de Sahel, wordt Soedan in het oosten van het continent verscheurd door een escalerende burgeroorlog. Daarnaast heeft de oorlog directe gevolgen voor de regio, in de eerste plaats door het veroorzaken van een ongeziene humanitaire crisis. De Europese Unie trekt zich weinig aan van het conflict, maar zal waarschijnlijk vroeg of laat geconfronteerd worden met de enorme uitdagingen die de Sahel met zich meebrengt.
Juntas nemen de macht over terwijl Frankrijk terrein verliest
Burkina Faso, Mali en Niger staan op het punt een nieuwe militaire alliantie te vormen om het terrorisme in de regio te bestrijden. Dit is niet het enige gemeenschappelijke tussen deze drie landen in de Sahel. Ze hebben de afgelopen jaren allemaal een militaire staatsgreep meegemaakt. Deze trend is waarschijnlijk geen toeval, terwijl tegelijkertijd door de machtswisselingen de Franse invloed letterlijk met de dag afneemt. Vergis je niet dat ondertussen China, Rusland en een heleboel andere landen zich klaarmaken om de Fransen te vervangen. Theoretisch zouden de Chinezen de economische belangen van Frankrijk in de regio kunnen inhalen, terwijl Rusland zeker bereid zou zijn om wat “militaire adviseurs” naar de juntas in nood te sturen.
En ze zijn allemaal goed in het aanvoelen van de behoeften van de lokale bevolking: “lees ons niet de les over democratie maar geef ons wat echte hulp”. Als geen enkel Europees land staat te trappelen om Frankrijk tenminste gedeeltelijk te vervangen in de Sahel, wie kan het Peking of Moskou dan kwalijk nemen dat ze van de gelegenheid gebruik maken?
Sahel-regio: Lijden onder de oorlog in Soedan
De burgeroorlog in Soedan heeft een verwoestende impact gehad op de lokale bevolking en ook direct op de omgeving. Volgens gegevens van de UNHCR zijn naar schatting meer dan 4,6 miljoen mensen ontheemd en hebben ongeveer 1,1 miljoen mensen hun toevlucht gezocht in de buurlanden. De Darfur-regio is opnieuw een plaats geworden van een humanitaire ramp die ook de andere staten in de regio zwaar belast.
Neem Tsjaad: een van de armste landen ter wereld staat voor extreme uitdagingen sinds de oorlog in Soedan in 2023 escaleerde. Er zijn al meer dan 700.000 vluchtelingen de grens met Darfur overgestoken naar het oosten van Tsjaad. De snel verergerende humanitaire crisis is een van die helaas vergeten problemen waar de rest van de wereld (inclusief Europa) zich niet zo druk om maakt.
Geen verstandig beleid wanneer er een daadwerkelijke dreiging is van een nieuwe enorme golf migranten die langzaam Afrika verlaat (uit Tsjaad via Libië in de eerste plaats) in de richting van Europa. Zuidelijke staten van de EU houden de situatie waarschijnlijk veel nauwlettender in de gaten dan degenen die zich alleen zorgen maken over de uitkomst van de oorlog in Oekraïne of de kwestie van de democratie in sommige EU-landen.
Bescheiden belangen van Moskou
Terwijl Frankrijk zich uit de regio heeft teruggetrokken en de rest van Europa nogal moeizaam zijn invloed doet gelden in de Sahel, heeft ook Rusland zijn beleid ten aanzien van Afrika heroverwogen. Hoewel het Kremlin zich in de eerste plaats op Oekraïne blijft richten, wil Moskou zich ook als wereldspeler profileren. Daarom kunnen ze het zich niet veroorloven om het Afrikaanse continent volledig buiten hun invloedssfeer te laten. Zeker nu ze een kans zien in de afname van de Franse aanwezigheid in de regio. De omgedoopte Wagner – die nu opereert als Afrikakorps – blijft aanwezig in enkele Afrikaanse landen. Ze hebben net enkele troepen naar Burkina Faso gestuurd en zijn onderhandelingen begonnen met enkele andere landen.
Het is zeker niet gemakkelijk om met deze landen in de Sahel om te gaan. In de afgelopen jaren hebben ze hun eigen identiteit ontdekt, ze willen niet meer onder het protectoraat van westerse landen leven. Ze willen niet meer verteld worden hoe ze hun landen moeten besturen op basis van westerse principes. Maar tegelijkertijd hebben ze wanhopig hulp nodig vanwege de vele uitdagingen waar ze voor staan, van de klimaatverandering via de voortdurende migrantencrisis tot de strijd met rebellen en terroristen. Er bestaat niet zoiets als “genoeg” als het gaat om humanitaire hulp in deze regio. Er is een algemene behoefte aan landbouwontwikkeling om de lokale productie van de nodige goederen te helpen. Landen die prioriteit geven aan deze gebieden zullen veel meer welkom zijn in de Sahel dan landen die aandringen op het houden van democratische verkiezingen.
Het huiswerk van Brussel
Europa zou zich meer moeten bekommeren om de Sahelregio, vooral als het gaat om de veiligheidssituatie. Als de lokale conflicten verslechteren, zal dat vroeg of laat ook een directe impact hebben op de veiligheid van Europa.
Eenzijdige aanpak is altijd een groot probleem van Brussel geweest. Toen er een Covid pandemie was zijn ze andere problemen in de EU vergeten, als er een oorlog is in Oekraïne zijn ze geneigd andere gewapende conflicten te vergeten die soms nog verwoestender en bloediger zijn dan die in Oekraïne. Nu de conflicten in de Sahelregio uitbarsten, moet de EU snel handelen om een nieuwe migrantencrisis zoals die van 2015 te voorkomen. Het zou goed zijn om te zeggen dat Brussel van die ervaring heeft geleerd.
